بهداشت دهان و دندان امر بسیار مهمی است که همه افراد باید به آن توجه داشته باشند. این مساله برای افرادی که داروهای خاصی مصرف می‌کنند، اهمیت بیشتری دارد. مثلا بیماران مبتلا به صرع ممکن است دچار عوارض داروهای ضد صرع در دهان و دندان‌هایشان شوند.

اهمیت بهداشت دهان و دندان

به عقیده دندان پزشکان و متخصصان علوم بهداشتی، مهم‌ترین عامل پوسیدگی دندان‌ها و لثه پلاک میکروبی است. پلاک میکروبی شامل تجمع میکروب‌ها روی دندان و لثه است.

مهمترین راه حفظ سلامت دهان و دندان رعایت توصیه‌های بهداشتی، کنترل و حذف پلاک میکروبی و برداشتن جرم‌های سخت از روی دندان‌ها است.

جرم شامل مواد سختی است که از راه معدنی شدن پلاک حاصل می‌شود. جرم‌ها به علت چسبندگی زیاد به دندان به ویژه در کنار و زیر لثه‌ها، با مسواک برداشته نمی‌شوند و باید با روش‌های مکانیکی به وسیله دندان پزشکان و یا بهداشت‌کاران، دهان و دندان پاکسازی شوند.

تنها مسواک زدن منظم و رعایت بهداشت دهان و دندان می‌تواند از تشکیل پلاک‌های میکروبی و جرم‌ها جلوگیری کند.

عوامل دیگری هم مثل بیماری‌های عمومی و ضعیف کننده، بارداری، کمبود ویتامین‌ها به‌ویژه ویتامین C، بلوغ و مصرف منظم بعضی داروها در پیدایش التهاب لثه نقش دارند که باعث تشدید عمل میکروب‌ها، پلاک‌ها و جرم‌ها می‌شوند.

در دندان پزشکی حفظ بهداشت دهان، کنترل و حذف پلاک‌های میکروبی مقدم بر درمان‌های دیگر مانند پر کردن، ارتودنسی، گذاشتن دندان و حتی جراحی است. زیرا این گونه درمان‌ها در کسانی که بهداشت دهانی ضعیف دارند با شکست مواجه می‌شوند.

روش های حفظ بهداشت دهان و دندان شامل مسواک زدن ، کاربرد نخ دندان و استفاده از دهان شویه های مختلف است.

داروهای ضد صرع و تورم لثه

تورم و افزایش حجم لثه در مبتلایان به صرع به علت مصرف بعضی از داروها مثل فنی توئین، والپروات سدیم و کاربامازپین است که درصد شیوع آن حدود ۵۰ درصد گزارش شده است.

به دلیل احتمال بروز افزایش حجم لثه در اثر مصرف فنی توئین باید بیمار از بهداشت دهانی مناسبی برخوردار باشد. برای این هدف نیاز به ویزیت‌های مکرر می‌باشد. در صورت بروز بیش از حد افزایش لثه، نیاز به عمل جراحی الزامی است.

افزایش حجم لثه در بیمارانی که والپروات سدیم مصرف می‌کنند به ندرت دیده می‌شود. بزرگی لثه اغلب از لثه بین دندان و لبه لثه شروع شده و شایع‌تر است. رعایت دقیق بهداشت دهان در جلوگیری و کاهش شدت افزایش حجم لثه بسیار مهم است.

تاثیر و عوارض داروهای صرع روی دهان و دندان

عوارض دهانی شایع داروهای ضد صرع بسته به نوع دارو متفاوت است. عوارض سه داروی مهم صرع در ادامه بیان شده است.

داروی فنی توئین

داروی فنی توئین می‌تواند باعث افزایش حجم لثه، تاخیر در بهبود، خونریزی لثه و عفونت های میکروبی شود.

عوارض داروی کاربامازپین

داروی کاربامازپین می‌تواند موجب خشکی دهان، عفونت‌های میکروبی، تاخیر در بهبود و خونریزی لثه شود.

عوارض داروی والپروات سدیم

خونریزی لثه ناشی از کمبود پلاکت‌های خون، تاخیر در بهبود، عفونت های میکروبی برخی از عوارض داروی والپروات سدیم است که می‌تواند در بیماران صرعی ایجاد شود.

پیشگیری از عوارض داروهای صرع

بهتر است فرد مبتلا به صرع قبل از شروع مصرف دارو به دندان پزشک مراجعه کند تا مورد عمل جرم‌گیری قرار گیرد و به وی آموزش بهداشت دهان و دندان داده شود تا پیشگیری لازم به عمل آید.

در صورتی که پس از مصرف دارو، ناراحتی لثه دیده شود، باید با پزشک بیمار مشاوره به عمل آید تا در صورت امکان، دارو تغییر یابد و باید آزمایش خون از نظر کم خونی و میزان پلاکت داده شود.

طبق آمار در مواردی که بهداشت دهان و دندان رعایت شده است، ولی ناراحتی لثه وجود دارد، تغییر دارو باعث از بین رفتن افزایش حجم و ناراحتی لثه شده است و یا باید افزایش حجم زیاد لثه را به وسیله جراحی درمان کرد.

بیماری صرع و یا هر بیماری دیگری نباید مانع رعایت بهداشت فرد شود زیرا مسواک نزدن خود عوارض بدتری را به همراه دارد. در صورتی که به خاطر وجود ناراحتی دندان یا لثه به دندان پزشک مراجعه کردید، حتما او را از بیماری خود و داروهایی که مصرف می کنید، مطلع سازید تا دندان پزشک نسبت به وضعیت بیماری شما اقدامات درمانی را انجام دهد.

چنانچه احتمال می‌دهید در حین درمان، حمله به شما دست خواهد داد، دندانپزشک را مطلع سازید. در پایان باید گفت که تمام اقدامات درمانی و بهداشتی همراه با هم هستند و توجه به هر کدام از آنها ضروری است.

صرع یک اختلال عصبی مزمن و بلندمدت است که معمولا با تشنج همراه است. علت صرع به صورت دقیق قابل تشخیص نیست ولی صرع در برخی افراد به دلیل آسیب مغزی، سرطان مغز، سوء مصرف دارو و الکل و دلایل دیگر ایجاد می‌شود

بیماری صرع چیست؟

اکثر افراد با واژه صرع و تشنج آشنایی دارند. صرع یا اپی‌لپسی جزو بیماری‌های شایع مغز و اعصاب به شمار می‌رود. صرع یک اختلال مزمن است که علامت اصلی آن تشنج‌های پی در پی است.

منظور از تشنج های تکرار شونده این است که با یک بار تشنج در فرد، تشخیص صرع داده نمی‌شود و همچنین اگر عوامل محرک ایجادکننده خاصی برای تشنج وجود داشته باشد (مانند قند خون یا کلسیم پائین) در این صورت نیز به آن بیماری صرع گفته نمی‌شود.

لازم به ذکر است که صرع یک اختلال روانی، مسری یا واگیردار و در دسته بیماری‌های ارثی محسوب نمی‌شود. صرع یک اختلال در عملکرد فیزیولوژیک قشر مغز است که به صورت تشنج دیده می‌شود.

در زمان تشنج چه اتفاقی می افتد؟

عملکرد سلول‌های مغزی از طریق هدایت جریان الکتریکی است و از طریق این جریان الکتریکی، اعمال مختلف قسمت‌های مختلف مغز و بدن هماهنگ و تنظیم می‌شود.

اگر جریان الکتریکی سلول‌های خاکستری یا قشر مغز مختل شود و به‌طور همزمان، غیر طبیعی و ناگهانی تخلیه الکتریکی در قسمتی از سلول‌های قشری مغز اتفاق بیافتد، فرد دچار تشنج می‌شود و بسته به اینکه کدام قسمت و یا قسمت‌هایی از مغز دچار این اختلال شود، شکل و نوع تشنج متفاوت است.

بیماری صرع و تشنج

تجسم کنید که یک گروه نوازنده در یک ارکستر قطعه آهنگ موزون را می‌نوازند. هر نوازنده باید در زمان مشخص یک نت خاص با ریتم مشخص را اجرا کند. حال اگر یک نفر یا تعدادی از نوازنده‌ها در نواختن و اجرای نت مربوط به خود اشتباه کنند، تمام نظم آهنگ به هم می‌ریزد. می‌توان گفت این مسئله مشابه اتفاقی است که در یک حمله تشنج می‌افتد.

انواع صرع را بشناسید

صرع انواع مختلفی دارد که با توجه به خصوصیات، نوع تشنج و نیز تغییرات نوار مغزی طبقه‌بندی می‌شود.

دو دسته کلی از انواع صرع عبارتند از:

• صرع منتشر
• صرع کانونی

صرع منتشر (ژنرالیزه Generalized)

در این نوع صرع، تخلیه الکتریکی غیرطبیعی در قشر مغز هنگام تشنج مغزی اتفاق می‌افتد و در نتیجه فرد هوشیاری خود را از دست می‌دهد. دلیل نامگذاری این نوع صرع به صرع منتشر نیز همین ویژگی آن است.

این نوع صرع انواع مختلفی دارد. بعضی از انواع آن که شایع‌تر هستند، عبارتند از:

• صرع تونیک-کلونیک
• صرع ابسانس
• صرع میوکلونیک، آتونیک و تونیک

صرع تونیک کلونیک

اکثر مردم با این نوع صرع بیشتر مواجه می‌شوند. در این نوع صرع حرکات غیر ارادی اندام‌ها ایجاد می‌شود، فرد هوشیاری خود را از دست می‌دهد و ممکن است لب‌ها، مخاط دهان و یا زبان خود را گاز بگیرد و ترشحات کف آلود دهان وجود داشته باشد.

مدت زمان تشنج کوتاه است ولی پس از آن فرد به خواب می‌رود که ممکن است تا نیم ساعت طول بکشد و بعد از آن به تدریج هوشیاری خود را به دست می‌آورد. در هر سنی ممکن است این فرم تشنج صرعی دیده نشود.

صرع ابسانس

در این نوع حمله صرع فرد ارتباط خود را برای چند ثانیه با اطراف از دست می‌دهد ولی حرکات غیر ارادی وجود ندارد و پس از سپری شدن مدت زمان تشنج صرع فعالیت قبلی خود را ادامه می‌دهد. به طور مثال هنگام صحبت کردن یا نگاه کردن به تلویزیون برای مدت بسیار کوتاهی متوجه اطرافیان و محیط نمی‌شود. تشنج در کودکان بیشتر به دلیل این نوع اختلال صرع است.

صرع میوکلونیک، آتونیک و تونیک

این نوع از صرع‌ها با وجود علائم بالینی متفاوت، وجه مشترک آنها تخلیه الکتریکی غیرطبیعی از کل قشر مغز در حین حمله تشنجی است.

صرع کانونی (موضعی یا پارشیال)

صرع کانونی یا موضعی انواع مختلفی دارد که مهمترین آن‌ها صرع کانوی ساده، صرع پارشیال مرکب و صرع موضعی منتشر ثانویه می‌باشد.

همان‌طور که از نام صرع کانونی مشخص است، در قسمتی از مغز، کانون تشنج وجود دارد و بسته به اینکه آن قسمت از مغز چه عملکردی داشته باشد، علائم بالینی و فرم تشنج متفاوت است. به طور مثال اگر کانون تشنج در ناحیه بینایی باشد ممکن است تشنج فرد به صورت اختلال و توهمات بینایی گذرا رخ دهد.

در فرم صرع موضعی منتشر ثانوی، هوشیاری فرد مختل می‌شود و در ضمن علائم خاصی به صورت حرکات غیر ارادی تکرار شونده به نام اتوماتیسم نیز خواهد داشت.

میزان شیوع صرع

صرع در بین بیماری‌های شایع مغز و اعصاب رتبه چهارم را دارد و در جوامع مختلف دنیا دیده می‌شود ولی میزان شیوع صرع در جوامع مختلف بین ۵% تا ۳% در صد جمعیت همان جامعه، متفاوت است.

مریضی صرع در تمام رده‌های سنی دیده می‌شود، گرچه صرع در کودکان و افراد سالمند شیوع بیشتری داشته و در زنان و مردان تقریبا به یک نسبت دیده می‌شود. تخمین زده شده (طبق آمار موجود) که در حال حاضر ۶۵ میلیون نفر مبتلا به صرع در دنیا وجود دارد.

علت مریضی صرع چیست؟

در حدود دو سوم موارد علت اصلی صرع مشخص نیست (که به آن صرع ناشناخته یا ایدیوپاتیک گفته می شود). در بقیه موارد نیز، دلایل وقوع صرع متفاوت است.

به‌طور کلی دلایل صرع موارد زیر است:

• مشکلات عروقی (سکته مغزی، عروق غیرطبیعی و …)
• ناهنجاری‌های مادرزادی مغز و ضربه مغزی
• تومورهای مغزی
• بیماری‌های تحلیل‌برنده یا دژنراتیو
• عفونت‌های مغزی مانند آلزایمر

اما علت ابتلا به صرع در سنین مختلف متفاوت است.

مثلا صرع در کودکان می‌تواند علت‌های ایدیوپاتیک (ژنتیک)، علل مادرزادی و ناشی از عفونت باشد. درحالی‌که دلایل صرع در بزرگسالان مواردی نظیر مشکلات عروقی، تومورها و بیماری‌های تحلیل برنده مغز است.

از میان این عوامل، عفونت‌ها و ضربه‌های مغزی جزو دلایل شایع صرع به شمار می‌روند.

علت تشدید تشنج در افراد مبتلا به صرع

دلایلی که منجر به تشنج شدید در افراد مبتلا به صرع می‌شود عبارتند از:

• عدم رعایت بهداشت خواب (کم‌خوابی، بی‌خوابی و …)
• عدم رعایت بهداشت تغذیه (گرسنگی، کم‌خوری و …)
• عدم رعایت بهداشت روانی (استرس، خشم و هیجان)
• عدم رعایت بهداشت جسمی (خستگی مفرط، کم آبی، بیماری‌هایی مانند تب، سرما‌خوردگی و …)
• استفاده از مواد مخدر یا محرک

نحوه تشخیص صرع به چه صورت است؟

مهم‌ترین نکته‌ای که در تشخیص صرع باید به آن توجه کرد، علائم و شرح حال بیمار است. بر اساس این موارد، تشخیص صرع توسط متخصص مغز و اعصاب انجام می‌شود.

برای تایید تشخیص و بررسی تغییرات الکتروفیزیولوژیک باید از بیمار نوار مغز گرفته شود و برای بررسی و یافتن علت اصلی صرع انجام تصویربرداری مغز و آزمایشات خونی مرتبط، ضروری است.

در مواردی که از نظر تشخیص بالینی هنوز تردید وجود دارد از LTM استفاده می‌شود.

تشخیص بیماری صرع

روش های درمان صرع

درمان اولیه و اصلی صرع، درمان دارویی است. انواع زیادی از داروهای ضد صرع (نسل قدیم و جدید) وجود دارند که بر حسب نوع تشنج، تعداد تشنج، زمان تشنج، سن و جنس فرد مبتلا و معاینات بالینی و پاراکلینیک توسط متخصص مغز و اعصاب انتخاب و تجویز می‌شود.

طول مدت درمان و مصرف منظم داروها در درمان تشنج بسیار مهم است. نوع و علت صرع، معاینه بالینی و یافته های پاراکلینیک، تعیین‌کننده مدت زمان درمان است. طول مدت درمان صرع معمولا بین ۲ تا ۵ سال است. مصرف نامنظم یا قطع قبل از موعد دارو، باعث بروز و تکرار تشنج می‌شود.